یادداشت مهمان،
چهار منطقه تهران در مقابل زلزله صدمه پذیرتر هستند
به گزارش الف دانلود یک کارشناس ضمن اشاره به اینکه تهران باید برای دو زلزله گسلهای زیر شهر و زلزله ای که فاصله ای دورتر از پایتخت آمده باشد، اظهار داشت: مناطق یک، دو، پنج و بیست در مقابل زلزله صدمه پذیرترند.
آیدین روشن، ناظر، محقق و مدرس حوزه صنعت و دانشگاه و عضو بنیاد ملی نخبگان در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده نوشت: ایران و مخصوصاً تهران یک شهر کاملاً بی دفاع است که به هیچ عنوان از نظر چینش شهری، مهندسی نیست و اگر بخواهم به این شهر امتیاز ۱ تا ۱۰۰ دهیم نمره ای بالاتر از ۱۰ نخواهد گرفت. تهران از دو بافت قدیم و جدید ساخته شده است و نمی توان رقم دقیقی از ساختمان های ناایمن تعریف کرد، چون که ساختمان ها در زمان مختلف و شرایط و ضوابط دوره خود ساخته شده است. در طول دهه های اخیر ساختمان های مختلفی در تهران ساخته شده است که الان همگی مستهلک شده است و بر مبنای ضوابط فعلی ناایمن است. نباید این نکته را فراموش کرد که ایران بر روی خطرناک ترین گسل ها واقع شده است که نتیجه آن پدیده ای به نام زلزله است؛ گرچه ماهیت زلزله مفید می باشد، ولی عدم بکارگیری از دانش مهندسی، می تواند بیشترین صدمه و تخریب و کشتار توسط این پدیده بر پیکره یک شهر یا یک استان با عواقب بسیار وخیم ایجاد نماید از مهم ترین آنها می توان به زلزله تهران، طبس، منجیل، رودبار، بویین زهرا، بم، دماوند و شمیرانات، سرپل ذهاب و… که بیشترین صدمه ها را بر خود دیده اند، اشاره نمود. حال این نگرانی برای کلان شهری مانند تهران چگونه است؟ یک زلزله می تواند دارای محتوی فرکانسی خاص باشد که همان بلند مرتبه صدمه ببیند ولی کوتاه مرتبه نبیند؛ و بر خلاف باور یادمان باشد، ریشتر یک کمیت فیزیکی است و ارتباط مستقیمی با خسارت ندارد، یعنی اگر کلمه ۸ یا ۹ ریشتر برای یک زلزله به کار می رود امری جداست، که فکر نماییم یک ایستگاه ۹ ریشتر را تحمل می کند کاملاً اشتباه است. بعنوان مثال در تهران هیچ سازه و شریان حیاتی در مقابل ۹ ریشتر مقاوم نیست که امروزه جای خویش را به کلمه تاب آوری داده است. زلزله هوشمند و مرموز است و ضعیف ترین نقطه را انتخاب می کند و به صورت یک عامل پیش رونده سازه را تخریب می کند. از مهم ترین و فعال ترین گسل هایی که بحران را تشدید می کند، به گسل ماهدشت، مشا، ری، شمال تهران، دشت بیاض، پردیسان و… نام برد. گسل پردیسان را می توان با عنوان یک گسل جدید بیان کرد که غرب تهران را دستخوش تغییرات خود خواهد نمود که این گسل ما بین بزرگراه حکیم و همت قرار گرفته است. این گسل جزو فعال ترین گسل ها است و توان لرزه ای آن بیشتر از گسل های شمالی و جنوبی است و قدرت به وجود آورنده آن امکان دارد ۶.۲ تا ۶.۳ درجه در مقیاس ریشتر باشد. از دیگر فعالان زمین را می توان به گسل ری اشاره نمود. این گسل جزو اصلی ترین منبع زلزله برای کل تهران نیست، اما دارای پتانسیل بسیار بالایی برای مناطق جنوبی تهران دارد. همچون استخر، ولی آباد، فیروز آباد، سیزده آبان، سر تخت، منصوریه، صفائیه، جوانمرد قصاب و… نام برد.
نتیجه این نوع مطالعات از دیدگاه مدیریت بحران می تواند کاملاً کاربردی باشد، و به تخمین پراکندگی صدمه ها در مناطق و سناریوهای مختلف کمک نماید. متاسفانه مهم ترین و بیشترین اماکن بر روی حریم گسل های شهر تهران ساخته شده است و بیشترین بافت های فرسوده موجود در حریم گسل در ارتباط با مناطق ۱ و۲ و ۵ و ۲۰ است. و می توان به یک انبار نفت، دو مرکز آتش نشانی ۶۶ برج، ۹ برق فشار قوی، ۱۵ مراکز درمانی، ۲۳ پل و راه ارتباطی، ۲ پمپ بنزین، ۹ شهرداری و مراکز وابسته، ۲۵ مسجد، ۴ موزه، ۱ ارگان در ارتباط با وزارت نفت، ۴ ارگان قوه قضائیه، ۸ مخزن آب، ۳۹ مدرسه و مرکز آموزش عالی، و ۶ مرکز غیر را می توان نام برد. از دیگر گسل هایی که توان بحرانی بالایی دارد می توان به گسل شمال تهران اشاره نمود. این گسل در بر گیرنده کل غرب تهران و اشتهارد است. از گسل شمال تهران می توان به درکه، زعفرانیه، جماران، گلابدره، دربند، کوهسار، فرحزاد، حصارک و دار آباد… نام برد؛ که به طول تقریبی ۱۰۰ کیلومتر است، و می توان گفت دوره بازگشت زلزله های روی این گسل ۳۵۰۰ سال به بالاست. امکان دارد زلزله ۱۱۷۷ میلادی (شرق بوئین زهرا و اشتهارد) ناشی از سامانه این گسل بوده باشد. گسل شمال تهران توان ایجاد زلزله های با بزرگای ۷ تا ۷.۵ درجه در مقیاس ریشتر در نظر گرفت و می توان ۷.۵ تا ۷.۸ را هم در نظر گرفت. اگر بخواهیم با یک مثال مقایسه نماییم می توان از گسل دشت بیاض نام برد. زلزله دشت بیاض در ساعت ۱۴ به بزرگای ۷.۲ ریشتر بوده است و فردای آن روز در ساعت ۱۱ بامداد زلزله فردوس با بزرگای ۶.۷ ریشتر شکل گرفت. در واقع گسل دشت بیاض سبب القای حرکت گسل فردوس شده است که حالت دومینو را ایجاد کرده است. ولی نمی توان گفت زلزله سرپل ذهاب سبب تحریک گسل تهران شده است. گسل های تهران به اندازه کافی خطرناک هستند و علم نمی تواند نشان دهد که بعنوان مثال زلزله کرمانشاه سبب تحریک گسل تهران شده است، چون ارتباط واقعی و پیوسته از لحاظ علمی بین آنها وجود ندارد. زلزله های فیروزکوه، ملارد، اشتهارد ناشی از گسل های شمال تهران است، مانند زلزله های نشأت گرفته از هم مانند، طبس (۱۹۷۸) و بم (۲۰۰۳). اما نمی توان زمان دقیق یک زلزله را پیش بینی نمود. در سال ۱۸۳۰ میلادی زلزله ای با بزرگای ۷ ریشتر دماوند را لرزاند، و حدود ۲۰۰ سال تقریباً در اطراف تهران زلزله شدید رخ نداده است. یا زلزله ۱۸۳۰ میلادی دماوند و شمیرانات با بزرگای ۷.۱ ریشتر که این مناطق به صورت کامل ویران شده است که اثرات تخریبی آن به شهرستانهای آمل، ساری و دامغان هم رسید. و را می توان به گسل نیاوران اشاره نمود که شامل تجریش، دربند، اوین، قیطریه و چیذر می شود. ازاین رو تهران برای ۲ زلزله باید آماده باشد؛ زلزله ای به سبب حرکت گسل های زیر شهر و زلزله ای که فاصله ای دورتر از پایتخت اتفاق می افتد. متأسفانه باید گفت بیشتر از ۶۴ درصد ساختمان های تهران صدمه پذیر هستند. این شهر در ابتدا ظرفیت ۴ میلیون نفر را دارد اما حالا با جمعیتی بیشتر از ۱۴ میلیون نفر روبه رو است و متأسفانه بیشتر از ۳۶ درصد بافت تهران فرسوده است و به بیشتر از ۹۰ درصد مبحث ۱۰ مقررات ملی ساختمان در بحث مهندسی جوش در سازه های فولادی رعایت نشده است. و به سبب ساخت و ساز ساختمان های بلند مرتبه در کوچه های ۶ و ۸ متری، امکان امداد رسانی وجود ندارد. می توان گفت در زلزله تهران بیشتر از ۳۰۰۰۰۰ نفر در خوش بینانه خوشبینانه ترین حالت جان خویش را از دست می دهند و اگر زلزله با گشتاوری بالا در هنگام شب رخ دهد بیشتر از ۴.۵ میلیون کشته و ۱.۵ میلیون زخمی خواهد داد که باید آنها را هم کشته در نظر گرفت. و با فرض ۸۰ درصد اشتباه محاسباتی در میزان کشته شدگان، بیشتر از ۱.۲ میلیون نفر کشته خواهند شد. بعنوان مثال و از لحاظ مکانیک خاک می توان گفت خاک تهران با خاک کرمانشاه متفاوت می باشد. از شمال تا جنوب تهران آبرفت وجود دارد و به سبب خطوط مترو در زیر تهران و قنات های قدیمی، می توان گفت بزرگترین فاجعه در ۳ قرن گذشته با ۸۰ درصد تخریب در تهران رخ خواهد داد، و بارهای روانی آن مانند زلزله ۱۳۶۹ منجیل و یا بم بسیار جبران ناپذیر خواهد بود، و از آنجایی که تهدید زیست محیطی به نام سوسک های فاضلاب و موش های فاضلاب وجود دارد، علاوه بر پخش و گسترش فساد و انتقال آلودگی همچون طاعون و …، بستر خوراک مناسبی (نوزادان و کودکان) برای این موجودات مخصوصاً موش های فاضلاب محیا خواهد شد. در بحث اتصالات فولادی هم باید اظهار داشت: تنها ۵ درصد خانه های تهران مهندسی ساز هستند و ۹۰ درصد علمک گاز خانه ها پشت دیوارهای آجری است، که کنتور برق هم در همان جا قرار دارد؛ و این نشت گاز می تواند با جرقه ای فاجعه بزرگی رخ دهد. در تهران ساختمان های قابل توجهی در کوچه های کمتر از ۱۲ متر ساخته شده است. سه برج در تهران در گذر زیر ۶ متر ساخته شده است و ۲۷۵ برج در گذر بین ۶ تا ۱۲ متر ساخته شده است. ۱۳ برج در ارتباط با قبل از سال ۵۰ است و ۲۴ برج در فواصل زمانی سالهای ۵۰ تا ۵۹ ساخته شده است و ۳ برج در سالهای ۶۰ تا ۶۹ ساخته شده است و این در حالیست که از سالهای ۶۹ تا ۹۰ حدود ۷۰۰ برج در پایتخت ساخته شده است و از سال ۹۰ تا ۹۵ با یک جهش قابل توجه، ۲۶۷ برج در پایتخت ساخته شده است و متأسفانه ۱۱۰ بیمارستان در تهران در خطر فرو ریزش از زلزله قرار دارد که دارای خطر ریسک بالاست و باید مقاوم سازی شود.
نقشه صدمه پذیری بیمارستان های مناطق ۲۲ گانه
(قرمز) بسیار ضعیف، شامل ساختمان هایی که علاوه بر فقدان سیستم مقاوم در مقابل تنش یا زمین لرزه دارای ضعف های اساسی مهمی است و امکان صدمه پذیری شدید در آنها وجود دارد و احتیاج مبرم به مقاوم سازی دارند.
(زرد) ضعیف، ساختمان هایی که دارای ضعف هایی در مقابل زمین لرزه است و مقاوم سازی آنها امکان تأمین مقاومت را در آنها به وجود می آورد. (متوسط) شامل ساختمان هایی که از لحاظ مقاومت در مقابل زمین لرزه شرایط نسبتاً بهتری را با سایر ساختمان ها جهت تأمین مقاومت بیشتر در صورت نیاز الزامی است. طبق آمار اتحادیه اروپا نشست ۴ میلیمتر زمین در سال را بحرانی می داند. متأسفانه باید گفت ایران در سال ۳۶ سانتی متر نشست زمین دارد که این میزان ۹۰ برابر شرایط بحرانی است. نیومکزیکو در سال ۳۲ سانتی متر نشست زمین را تجربه کرده است که ایران با ۳۶ سانتی متر رکورددار کره زمین است. متأسفانه باید گفت، مناطق ۱۲ و ۱۷ و ۱۸ و کلیه مناطق واقع در نوار جنوبی تهران حداقل آمادگی برای مقابه با این پدیده را دارد و به سبب تخلیه سفره های آ ب های زیر زمینی و راه اندازی خطوط مترو و قنات های قدیمی به جا مانده و نوع بافت قدیمی در این مناطق و به سبب انتقال شبکه گاز تهران، به شدت این مناطق از لحاظ دیگر بر خلاف شمال تهران درجه ریسک بالا و متفاوتی دارد. و در علاوه بر نشست ناگهانی امکان دارد با تغییرات گسل این تنش ها افزایش یابد. در یک سال قبل حداقل ۱۰ فرونشست عمده در مناطق مختلف تهران به ثبت رسیده است. خطوط راه آهن تهران – جنوب / تهران – اهواز / تهران – مشهد / تهران – تبریز / جزو مسیرهای حساس نشست است که می تواند به این راه ها صدمه برسد. ریسک فرو نشست در خطوط متروی تهران از شاخه جنوبی مترو به سمت اسلامشهر و حرم مطهر و همینطور بخش هایی از خطوط مترو در مرکز شهر در این محدوده واقع شده است. ریسک فرو نشست در معابر، اتوبان ها و راه های مواصلاتی شهر و دشت جنوبی تهران همچون ۲۵ کیلومتر از کمربندی آزادگان و ۲۸ کیلومتر از اتوبان قم و ۲۱ کیلومتر از اتوبان ساوه در این محدوده قرار گرفته است. ۱. هیچکس نمی داند کی و با چه بزرگی زلزله بعدی خواهد آمد. ۲. فرض کنید تمام زیر ایران خط خطی است و هر خط یک گسل با پتانسیل لرزه ای بالا.
۳. ایران را نمی گردد جابجا کرد و به قول اهالی فن تمام کوشش برای کوچک تر کردن تهران باشد. ۴. شعار شاید برای دولتمردان سود داشته باشد ولی برای مردم ندارد. ۵. جاذبه های جدید برای شهر ایجاد نکنیم. ۶. برای کاهش صدمه پذیری اقدام نماییم، و از انجمن های علمی کشور مانند انجمن جوش ایران برای کیفیت بهتر سازه ای فولادی بهره بگیریم. آزمایشات غیر مخرب را بیشتر بگنجانیم و هر ساله یک بازبینی نسبت به خروجی مباحث مهم مثل مبحث ۱۰ مقررات ملی ساختمان داشته باشیم.
وزارت علوم بعنوان متولی در خروجی دانشجویان در این مبحث بیشتر کار کند؛ طبق یک تحقیقات علمی صورت گرفته در زلزله های اخیر مخصوصاً زلزله کرمانشاه و بم، تمامی شکست ها از نواحی اتصالات بوده و همگی شبیه به هم. ۷. مدیریت بحران را اصلاح نماییم و نگذاریم به بحران مدیریت تبدیل گردد. ۸. مردم باید مطالبه داشته باشند و آگاهی مواجهه با بحران را داشته باشند. تهران بیشتر از پنجاه هزار نفر پروانه اشتغال به کار مهندسی دارند، چند در صد از ناظرین، آزمایشات غیر مخرب و اتصالات الزامات AWS و استانداردهای مربوط را رعایت می کند. ۹. مهاجرت معکوس از تهران را آغاز نماییم. ۱۰. نظارت و کنترل بر ساخت و سازها را بیشتر نماییم و در گرفتن آخر کار حرفه ای عمل نماییم نه سلیقه ای. ۱۱. وزارت علوم در بحث مدیریت بحران و مهندسی جوش و آزمایشات غیر مخرب بعنوان یک رکن اساسی و مسئله اول در مهندسی روز دنیا در صنایع ساخت باید در دروس عمران سازه نگاه ویژه ای داشته باشد. ۱۲. پایگاه های امدادی مانند اورژانس و حلال احمر و پایگاه های آتش نشانی، برق، آب و گاز را بیشتر نماییم. ۱۳. مناطق امن در شرایط بحران مانند سوله ها با امکانات لازم ساخته شود تا در چنین شرایطی به مشکل بر نخوریم. ۱۴. تا جای ممکن ساخت و ساز در کوچه ها و معابر باریک متوقف شود. ۱۵. لوازم آتش نشانی و داشتن وسایل امدادی و آموزش کمک های اولیه در هر خانه ای باید جزو الویت ها ی آن خانه باشد.
منبع: alefdownload.ir
این پست الف دانلود را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین پستهای مرتبط
نظرات خوانندگان الف دانلود در مورد این مطلب