فرسایش خاک تهدید خاموش امنیت غذایی ایران
به گزارش الف دانلود، فرسایش خاک، این دشمن پنهان طبیعت، با سرعت بی سابقه ای در ایران درحال تخریب زمینهای کشاورزی و منابع طبیعی است. در حالیکه خاک حاصلخیز بعنوان ستون فقرات تولید غذا و تضمین امنیت غذایی شناخته می شود، نرخ فرسایش خاک در ایران ۵ تا ۶ برابر میانگین جهانی است و سالانه میلیاردها دلار خسارت به اقتصاد کشور وارد می نماید. این گزارش به بررسی عمیق علل، پیامدها و راهکارهای مواجهه با این بحران زیست محیطی می پردازد که آینده غذا و پایداری سرزمین را به خطر انداخته است.
به گزارش الف دانلود به نقل از ایسنا، خاک، قلب تپنده امنیت غذایی بعنوان یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی، بستری برای رشد گیاهان و تولید بیشتر از ۹۵ درصد مواد غذایی جهان فراهم می آورد. در ایران، کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک، خاک حاصلخیز سرمایه ای استراتژیک است که نه تنها تولید محصولات کشاورزی، بلکه پایداری اکوسیستم ها و چرخه آب را تضمین می نماید. با این وجود، فرسایش خاک بعنوان یکی از بزرگ ترین تهدیدات زیست محیطی، این منبع تجدیدناپذیر را با سرعتی نگران کننده از بین می برد. طبق گزارش ها، ایران با نرخ فرسایش خاک ۱۶.۵ تا ۲۰ تن در هکتار در سال، رتبه نخست جهان را در این حوزه به خود مختص کرده است. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف فرسایش خاک، تأثیرات آن بر امنیت غذایی و راهکارهای پیشنهادی برای کنترل این بحران می پردازد.
فرسایش خاک به معنای جابه جایی و از دست رفتن لایه های سطحی خاک به واسطه عوامل طبیعی (مانند باد و آب) یا فعالیتهای انسانی است. این فرایند، خاک حاصلخیز را که حاوی مواد مغذی ضروری برای رشد گیاهان است، از بین می برد و منجر به کاهش کیفیت و عمق خاک زراعی می شود. به قول کارشناسان، تشکیل یک سانتی متر خاک در شرایط طبیعی بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ سال زمان می برد، بنابراین خاک عملا منبعی غیرقابل تجدید بحساب می آید. در ایران، عواملی مانند چرای بی رویه دام، کشاورزی ناپایدار، جنگل زدایی، تغییر کاربری اراضی و تغییرات اقلیمی، فرسایش خاک را به بحرانی ملی تبدیل نموده است.
ایران سالانه ۲ تا ۴ میلیارد تن خاک از دست می دهد که معادل ۵ تا ۶ برابر میانگین جهانی و ۲.۵ برابر آسیا است. فرسایش خاک سالانه ۵۴ تا ۵۶ میلیارد دلار به اقتصاد ایران زیان وارد می کند، رقمی که از درآمد نفتی کشور هم فراتر می رود. از ۱۸ میلیون هکتار زمین قابل کشت در ایران، تنها ۵ میلیون هکتار خاک حاصلخیز دارد و این میزان درحال کاهش است.
فرسایش خاک به بیابان زایی، کاهش عمر سدها، افزایش سیلاب ها و آلودگی آب های زیرزمینی منجر گردیده است. به قول رئیس انجمن علوم خاک ایران، فرسایش خاک در بعضی مناطق مانند چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد به ۲۰ تن در هکتار در سال می رسد، در حالیکه میانگین جهانی ۳ تا ۶ تن است. این آمار نشان دهنده عمق فاجعه ای است که نه تنها کشاورزی، بلکه کل اکوسیستم کشور را تهدید می کند.
امنیت غذایی به معنای دسترسی پایدار به غذای کافی، سالم و مغذی برای همه افراد است. فرسایش، لایه های غنی از مواد آلی و عناصر غذایی را از خاک جدا می کند، که منجر به کاهش عملکرد محصولات کشاورزی می شود. بعنوان مثال، تخریب یک میلیون هکتار زمین کشاورزی در ایران معادل خسارات اقتصادی فرسایش خاک ارزیابی شده است. با کاهش حاصلخیزی، تولید محصولات کلیدی مانند گندم، برنج و حبوبات کاسته می شود، که وابستگی کشور به واردات غذا را زیاد می کند. این مورد در شرایط تحریم های اقتصادی، مخاطرات بیشتری بهمراه دارد. فرسایش خاک، مواد آلاینده مانند سموم کشاورزی را به آب های سطحی و زیرزمینی منتقل می کند، که سلامت غذا و آب شرب را تهدید می کند. فرسایش خاک به بیابان زایی منجر شده و زمینهای کشاورزی را غیرقابل کشت می کند. این مورد سبب مهاجرت روستاییان به شهرها و افزایش فشار بر منابع شهری می شود. بر مبنای اخطار سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، اگر روند کنونی فرسایش خاک ادامه یابد، جهان تا ۶۰ سال آینده خاک حاصلخیز کافی برای تولید غذا نخواهد داشت. این تهدید برای ایران، با عنایت به نرخ بالای فرسایش، به مراتب جدی تر است. دلایل فرسایش خاک در ایران نتیجه تلفیقی از عوامل طبیعی و انسانی است.
همچون عوامل کلیدی و مهمی که در این بحران نقش دارند، چرای بی رویه دام، کشاورزی ناپایدار، جنگل زدایی و تغییر کاربری اراضی، تغییرات اقلیمی و مدیریت نادرست منابع آب است. وجود بیشتر از ظرفیت دام در مراتع و جنگلها، پوشش گیاهی را نابود کرده و خاک را در مقابل باد و آب صدمه پذیر می کند. به قول مدیرکل منابع طبیعی گلستان، ۵۳ درصد دام های اضافی از جنگل های این استان خارج شده اند، اما هنوز چالش ادامه دارد. همینطور شخم زنی غیراصولی، کشت در اراضی شیب دار و استفاده بیش از اندازه از کودها و سموم شیمیایی، خاک را تخریب می کند. نکته مهم دیگر اینست که تبدیل جنگلها به زمینهای کشاورزی یا مناطق مسکونی، خاک را در معرض فرسایش قرار می دهد. افزایش شدت بارش ها و خشکسالی های مکرر، فرسایش آبی و بادی را تشدید کرده است. همینطور برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی منجر به فرونشست زمین و افزایش فرسایش خاک شده است.
اما چطور می توان خاک را نجات داد؟ همچون راهکارهایی که همیشه برای مواجهه با فرسایش خاک عرضه شده، مدیریت پایدار زمین است که با استفاده از روش های کشاورزی حفاظتی مانند شخم صفر و کشت نواری برای کاهش تخریب خاک و پیشگیری از کشت در اراضی شیب دار و احیای پوشش گیاهی در مناطق تخریب شده محقق می شود. کنترل چرای دام همچون راهکارهای دیگر است.
به صورت کلی خاک، میراثی برای نسل های آینده فرسایش خاک نه تنها یک چالش زیست محیطی، بلکه تهدیدی مستقیم برای امنیت غذایی، اقتصاد و پایداری سرزمین ایران است. در حالیکه این بحران با سرعت پیش می رود، اقدامات فوری و هماهنگ برای محافظت از خاک ضروری می باشد. از مدیریت پایدار زمین تا سرمایه گذاری در تکنولوژی های جدید، راهکارهای گوناگونی وجود دارد که می تواند این روند مخرب را متوقف نماید. اما موفقیت این تلاش ها به همکاری دولت، کشاورزان، محققان و جامعه بستگی دارد. خاک، قلب تپنده حیات است و حفظ آن، تضمین کننده آینده ای پایدار برای نسل های کنونی و آینده.
منبع: alefdownload.ir
این پست الف دانلود را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین پستهای مرتبط
نظرات خوانندگان الف دانلود در مورد این مطلب